تاریخچه برق در آذربایجان و تاسیس شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان

اوایل دهه ۸۰ قرن نوزدهم میلادی بود که ادیسون َابَر مرد صنعت برق جهان ، در نمایشی آینده ساز، لامپ روشنائی خود را عرضه کرد و در کمتر از دو دهه، تاریکی شب از شهرهای بزرگ آمریکا و اروپا رخت بر بست و بدین ترتیب بود که فرمانروایی صنعت برق ، در زمینه روشنایی آغاز گردید و به قاره های دیگر جهان نیز انتقال یافت و پیشرفتهای شگفت انگیز، یکی پس از دیگری پدیدار گشت.

کشور ایران نیز خیلی زود خود را با این جریان هماهنگ نمود و حدود ۱۰ سال پس از روشن شدن لامپ برق ادیسون در نیویورک ، چند لامپ در کاخ گلستان تهران روشن شد و هنوز چندی نگذشته بود که روشنایی بارگاه مطهر حضرت امام رضا علیه السلام نیز توسط برق روشن گردید و بدنبال آن، تهرانِِ پایتخت و تبریزِ ولیعهد نشین حضور برق را تجربه کردند و درفاصله نه چندان زیادی سایر شهرهای بزرگ و کوچک کشور برقدار شدند و تا به امروز، که تمام جمعیت شهری و بیش از ۹۹.۵ درصد جمعیت ساکن روستایی کشورمان از نعمت برق بهره مند هستند.

تاریخچه برق در آذربایجان

تاریخ گواه نام درخشان آذربایجان (آذربایگان=آتورباتکان) است که به عنوان مهد تمدن همواره مورد توجه بوده است. این دیار دیرینه تاریخ که به قولی مهد "اولین هاست" در عرصه صنعت های مدرن از همان ابتدا تاریخچه روشنی برای خود رقم زده و در پذیرش روند مدرن گرائی اروپائی به جهت رفت و آمد بازرگانان و مسیونهای اروپائی از دوران آق قویونلوها و قراقویونلوها و سپس صفویه به تبریز و همچنین در دوره قاجاریه به ویژه پس از جنگهای ایران و روس و افزایش نقش همسایگی روس ها، زودتر از استانهای دیگر با پدیده های تازه یافته در غرب آشنا شده است. تاسیس نخستین چاپخانه، نخستین مرکز آموزشی، انتشار نخستین روزنامه و .... در آذربایجان گواه این مدعاست. در بررسی تاریخ برق ایران نیز اگر با موشکافی و دقت بیشتری به مستندات تاریخچه برق آذربایجان بپردازیم چه بسا به شواهدی دست یابیم که به اندیشه اولین بودن آذربایجان در این خصوص نیز صحه بگذارد و این گمان را نیرو بخشد که چه بسا نخستین نشانه های تولید و رشد صنعت برق در همین دیار خود را باز نماید. یکی از مهم ترین وظایف فرهنگی هر مجموعه، بررسی و جستجوی روند شکل گیری آن مجموعه در یک نگاه تاریخی است. شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان نیز که همانند دیگر شرکتهای برق منطقه‌ای پس از شکل گیری وزارت آب و برق و تصویب اساس نامه شرکت های وابسته به آن، پایه گذاری شده و کلیه مناطق این خط را تحت پوشش قرار داده است می خواهد گام های دقیقی در این راستا بردارد و گذشته ورود برق به این منطقه را موشکافانه بررسی نماید. امید است که این آغاز، نویدبخش پژوهش های ارزنده تر در این راستا باشد.

صنعت برق کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی

صنعت برق کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ، سیر رشد و پیشرفت را در جهت پی افکنی یک صنعت زیربنایی و مهم طی کرده است . در حال حاضر این صنعت از نظر ظرفیت نصب شده نیروگاهی در بین خانواده های جهانی ، جایگاه نوزدهم را به خود اختصاص داده است . به طور کلی می توان گفت توسعه صنعت برق به عنوان یک زیر بنا و نیاز اجتماعی که از حدود سالهای نخستین قرن چهاردهم خورشیدی (۱۳۱۰-۱۳۰۰ ) آغاز شده بود تا حدودی در دهه ۱۳۴۷تا۱۳۵۷ و به طور عمده و اساسی در زمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحقق یافته است . در طول این مدت رشد بخشهای مختلف صنعت برق (تولید ، انتقال و توزیع)بین ۷تا۱۵ برابر بوده است به گونه ای که ظرفیت نصب شده نیروگاهی از ۷۰۴مگاوات در سال۱۳۵۷ به بیش از ۶۳ مگاوایت یعنی حدود ۹برابر ،تعداد مشترکین از ۳میلیون و ۳۹۹ هزار به حدود ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار مشترک ، یعنی بیش از ۶ برابر و تعداد روستاهای برقدار کشور از ۴۳۷ روستا در سال ۵۷ به بیش از ۵۳ هزار روستا یعنی قریب به ۱۳ برابر در حال حاضر رسیده است .

ساختار جدیدشرکت برق منطقه ای آذربایجان

شرکت برق منطقه ای آذربایجان در ۱۳۴۵ به منظور تحویل و مدیریت کل بر موسسات و شرکت های سهامی روشنایی برق مستقر در شهرهای مختلف آذربایجان تاسیس گردید این شرکت در حال حاضر در محدوده جغرافیایی سه استان آذربایجان شرقی،آذربایجان غربی و اردبیل در مساحتی در حدود ۱۱۰هزار و ۷۶۴کیلو متر مربع فعالیت می کند و جمعیت تحت پوشش آن بیش از ۸ میلیون نفر می باشد که در بین شرکت های ۱۶ گانه برق منطقه ای کشور، بعد از برق منطقه ای تهران ، پرجمعیت ترین و از نظر تعداد مشترکین نیز با سهم 10.3 درصد کل مشترکین برق ، دومین شرکت بزرگ برق منطقه ای کشور محسوب می شود .

شرکت برق منطقه ای آذربایجان از نظر موقعیت جغرافیای نِیز بدلیل همجواری با کشورهای جمهوری آذربایجان ، ارمنستان ، ترکیه ، عراق و نیز جمهوری خود مختار نخجوان (جمهوری آذربایجان) وهمچنان به عنوان پل ارتباطی شبکه صنعت برق ایران با اروپا، از مهمترین شرکتهای برق منطقه ای کشور در جایگاه ممتاز قرار گرفته است بطوریکه این شرکت به عنوان اولین شرکت برق منطقه ای در ایران از سال ۱۳۷۱ برابر۱۹۹ میلادی نسبت به فروش و تبادل انرژی برق به صورت برون مرزی با کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان بر اساس سیاستهای جمهوری اسلامی ایران اقدام نموده است.

در حوزه این شرکت ، ابتدا شرکتهای توزیع نیروی برق استانهای آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی فعالیت خود را به عنوان شرکتهای زیر مجموعه برق منطقه ای آذربایجان آغاز و در مورخه های ۰۱-۰۱-۱۳۷ شرکت توزیع نیروی برق استان اردبیل و -۰۱-۱۳۷۵ نیز شرکت توزیع نیروی برق تبریز (شامل شهرستانهای تبریز ، آذرشهر و اسکو) از شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان شرقی منفک و به عنوان سومین و چهارمین شرکتهای توزیع نیروی برق منطقه آذربایجان فعالیت خود را شروع کردند.

به دنبال سیاستهای وزارت نیرو مبنی بر استقلال شرکتهای توزیع سراسر کشور از شرکتهای برق منطقه ای ، شرکت توزیع نیروی برق منطقه آذربایجان نیز از تاریخ ۰۱-۰۷-۸۶ به تدریج از مدیریت شرکت برق منطقه ای آذربایجان مستقل و تحت نظر شرکت مادر تخصصی توانیر درآمدند.

این شرکتها هم اکنون بر اساس نیاز مشترکین و ضوابط جاری ، از طریق واگذاری انشعاب برق، بهره برداری و نگهداری تاسیسات توزیع برق ، تامین روشنایی های معابر و سایر خدمات مرتبط را به متقاضیان و مشترکین برق ارائه می دهند.
در کنار شرکتهای توزیع ، هم اکنون دو شرکت مدیریت تولید برق آذربایجانشرقی (شامل مدیریت بر نیروگاههای مستقر در استانهای آذربایجان شرقی و اردبیل) و مدیریت تولید برق آذربایجانغربی (شامل مدیریت بر نیروگاههای مستقر در استان آذربایجانغربی نیز فعالیت می کنند.